De belangstelling was groot voor het debat over de rol van media tijdens de Project X-rellen op 21 september. In het prachtige decor van de Gorechtkerk lieten journalisten (ruim vertegenwoordigd), wetenschappers en een enkele burger zich vanavond door gespreksleider Fr�nk van der Linden aan de tand voelen over het wat, hoe en waarom. En of het “schuldig” uitgesproken mocht worden.
Diverse media hadden één hunner of zelfs (heel veel) meer afgevaardigd. Vanzelfsprekend waren de verslaggevers en andere medewerkers van RTV Noord en het Dagblad van het Noorden veruit in de meerderheid. Zij roerden zich uitbundig via #DebatHaren op Twitter. Toch bleef een hevige strijd uit. Af en toe namen journalisten andere mediavertegenwoordigers de maat, maar bij gebrek aan substantiële inbreng van andere betrokkenen zoals inwoners en het bevoegd gezag bleef het zwartepieten achterwege.
Wat dat betreft zetten de twee ‘gewone’ Hareners die zich als enige officieel op het podium mochten uitspreken al direct de toon met hun woordkeus: “Met grote gretigheid snelden de satellietwagens aan het eind van de middag toe. Er waren meer journalisten dan jongeren. Ze stonden elkaar te interviewen …”
Nieuwsgierig
Een handvol jongeren die ‘bij het feestje’ waren, verrieden – hulde voor hun eerlijkheid – dat ze best wel nieuwsgierig waren geweest of het uit de hand zou lopen. Onuitgenodigd en onwillig jegens de oproep van burgemeester Bats om weg te blijven. Van der Linden constateerde tegelijkertijd hoe hun ogen nog glansden terwijl ze die bewuste vrijdag herinnerden. Overigens ontbraken de burgemeester en de politiebaas in dit publieke debat. Zij lieten per brief weten te wachten op de bevindingen van Job Cohen cum suis. “Ongelooflijk dat zij zich verschuilen achter Cohen”, vond NOS-verslaggever Jeroen Wollaars. Want waarom wél aanschuiven bij Pauw & Witteman in de week na de rellen en niet hier bij de eigen bevolking? “En ze deden dat niet eens om de de burgerij te dienen, maar uit eigen belang”, wreef crisiscommunicatie-deskundige Hans Siepel zout in de wonden.
‘Frame‘
Interessant bleek het intermezzo met Ritzo ten Cate. Gepassioneerd als hij is analyseerde Ten Cate allerlei data van met name de ‘nieuwe’ media. Daaruit bleek bijvoorbeeld op welk moment de berichtenstroom op Facebook en Twitter toenam. Hij durfde de stelling wel aan dat de ‘klassieke’ media nog onvoldoende binding hebben met sociale media (‘connected”). Ook schetste hij het ‘frame‘ waarin het SweetSixteen van Merthe transformeerde naar Project X Haren: “Als je iemand uitnodigt voor een begrafenis, kom je in het zwart. Ga je naar de ‘eighties‘ doe je zo’n pruik op en bij Project X heb je het over veel drank, een auto in het zwembad en dat soort dingen. Een kwaadaardige kiem.”
De aanwezige eindredacteuren (chefs) gaven toe dat ze in die eerste weken van september deze ontwikkeling niet onderkenden. “Wij hebben niet de capaciteit om de waarde hiervan in te schatten”, bekende Richard Klunder van RTV Noord. Dick van Bolhuis (Dagblad van het Noorden): “Wij waren op dat moment gericht op de zoekactie naar een vermeend begraven prostituee.” Verbazing alom. Wouter Jong, adviseur van burgemeesters in Nederland, merkte zelfs op dat dit incident het eerste is waarin crisiscommunicatie geen effect meer had.
Infotainment
Pas in de debatronde die ingeleid werd door het filmpje over de 3FM-benadering (flauw ouwehoeren, maar wel volledige naam en exact adres van Merthe noemen) en de aanwezigheid van Bert Vos en Anton Griep van Simone FM verhitte de discussie enigszins. Wollaars, representant van de journalistieke media, zette zich af tegen media die ‘infotainment‘ bedrijven. “En tot welke categorie behoort De Wereld Draait Door dan?” attaqueerde Vos zelfs de gespreksleider.
Van der Linden – zelf geregeld bij Matthijs aan tafel – had de redactie nadrukkelijk verzocht om tijdens dit debat in te bellen om toe te lichten waarom Jakhals Jelte via een live-verbinding (bij zeer hoge uitzondering) mocht inbreken. Helaas. Gemiste kans.
Wollaars: “Media zijn niet gewend zelf onder vuur te liggen. We durven niet altijd onze eigen verantwoordelijkheid te nemen.” Waarop verslaggever Chris Klomp – die zich als altijd evenmin onbetuigd liet – tweette: “Waar komt toch het misverstand vandaan dat pers niet gewend is om onder vuur te liggen? We doen niet anders.”
Blaam
Met de hoogleraren Marcel Broersma (Journalistieke cultuur & Media) en Jan Brouwer (Rechtswetenschap) hoorde de grote schare aanwezigen nog een paar kritische geluiden. “Journalisten gingen soms interpreteren in plaats van slechts feiten melden.” En “Ik herkende soms ook JannetjeKoelewijn-elementen. Daarmee bedoel ik dat het nieuws voor een deel werd gemaakt en niet louter het verslaan ervan.” Maar dat was al tegen het einde toen ook Arnoud Bodde (RTV Noord) en Bas van Sluis (DvhN) zich al wat kwestbaarder opstelden wat betreft hun eigen verslaggeving.
Meer lezen?
Een dag later volgde er een debat in Amsterdam.
De inleiding van mediasocioloog Peter Vasterman
Weblog Steven de Jong (NRC.nl)