Debat XHaren en ‘de Media’ – Opinie

door | 7 november, 2012

“Ga eens staan als u vindt dat de media hebben bijgedragen aan de rellen hier in Haren”, opende debatleider Frénk van der Linden vanavond de bijeenkomst ‘Haren en de media’. Ongeveer de helft ging in de benen. En wie vond dat ze ook schuldig waren? Een enkeling. Thomas Boeschoten van de commissie-Cohen (student nieuwe media) was ook aanwezig en formuleerde het zo: “Er zijn diverse actoren die een rol hebben gespeeld en wat de schuldvraag betreft; dat moeten we onderzoeken.”

Wat is schuld? En wat betekent ‘een rol spelen’? Of: ‘hebben bijgedragen’. Als het niet zo’n serieuze escalatie betreft zou je het een woordenspelletje kunnen noemen. Bedoelen we met schuld dat je aanstichter bent? Dat je je voor de rechter moet verantwoorden? Natuurlijk is diegene die stenen gooide schuldig. Diegene die dingen vernielde is schuldig.Verder niemand. En je had op elk moment de keuze om weg te gaan. Maar als je door je gedrag de omstandigheden zo creëert dat de situatie makkelijker uit de hand loopt. Is er dan een verantwoordelijkheid?

Referentiekader
De verschillende opvattingen over ‘schuld’, ‘bijdrage’ of ‘rol’ uiten zich evenzeer bij het begrip ‘media’. Ongetwijfeld hadden de aanwezige journalisten een redelijk overeenkomstig referentiekader. De inwoners hadden waarschijnlijk een ander beeld van hetzelfde begrip. Van der Linden somde een veelomvattend rijtje media op: klassieke, nieuwe, sociale, journalistieke, infotainment, … Dat het onderscheidende niet helder was, vertroebelde deels de discussie. Want zouden inwoners precies weten wat de gedragscode, kenmerken en regels van de journalistiek zijn? En is PowNews een journalistiek programma? En De Wereld Draait Door? En is een journalist die twittert hetzelfde als de buurman in de Stationsweg? Zodra de definities van ‘media’ door elkaar lopen is het gecompliceerd analyseren.

Geen blaam
Natuurlijk was de bijeenkomst meer dan de moeite waard, maar wel eentje waarin slechts één vakgroep (met zoals gezegd vele ‘karakters’) van zich af praatte. Net zoals Jarno Duursma een maand geleden in de naburige bibliotheek vertelde dat het verschijnsel ‘sociale media’ geen blaam treft. En zoals bestuurder Cohen in maart zal aangeven dat de bestuurders niets te verwijten valt …
En van journalisten verwachtte menigeen zelfreflectie, zoals uit tweets van diezelfde Duursma en bijvoorbeeld een politieagent bleek.
Het journaille was in zijn algemeen content over de eigen rol. Toch ging geen hand de lucht in toen Van der Linden vroeg of er iemand 100% tevreden was. Gaandeweg de avond openbaarden zich namelijk de nodige ‘schoonheidsfoutjes’.

Nieuws
Zo stelde NOS-verslaggever Jeroen Wollaars dat het uitschrijven van een noodverordening volgens Wikipedia sinds 1938 nog maar 21 was voorgekomen. En dat op zich is dus nieuws aldus de Journaalreporter. Binnen drie minuten was dat vanavond gecorrigeerd; alleen dit jaar al meer dan dat aantal … En dat Jeroen het al meldde voordat het uberhaupt een feit was …? Tja …
Bas van Sluis van Dagblad van het Noorden verklapte dat hij het blauwe pershesje dat journalisten geacht worden te dragen bij calamiteiten maar had uitgetrokken. Arnoud Bodde gaf toe dat alleen al een cameralampje ontsteken een effect sorteert op de jongeren rondom. In de uitzending van 3FM slingeren de presentoren zonder enige terughoudendheid de volledige naam van Merthe met straat en huisnummer de ether in. De Wereld Draait Door – bijna geen eigenzinniger ‘medium’ – heeft tijdens de uitzending een live-verbinding met Jakhals Jelte. En dat alles om te melden “dat er hier niets gebeurt”.

Een bewoner meldde “de grote gretigheid” waarmee satellietwagens die namiddag in Haren parkeerden. Met “Er waren meer journalisten dan jongeren” duidde hij op het aanzuigende en ‘sfeercreërende’ effect van de aanwezige omroepen. Ook de aanwezige hoogleraren deden een duit in het zakje: “Journalisten gingen soms interpreteren in plaats van slechts feiten melden.” En “Ik herkende soms ook JannetjeKoelewijn-elementen. Daarmee bedoel ik dat het nieuws voor een deel werd gemaakt en niet louter het verslaan ervan.”
Het zijn weliswaar allemaal geen onoverkomelijkheden en sommige ‘mediaprofessionals’ zullen met de nu bekende uitkomst achteraf toegeven dat ze bepaalde uitspraken of acties beter niet hadden kunnen doen. Toch zijn ze elk voor zich wel degelijk interessant in die reconstructie van hoe het zich zo heeft kunnen ontwikkelen.

Impact
Boeschoten heeft mijns inziens gelijk. Vele actoren hebben een rol gespeeld en onderweg wel ergens een ‘slippertje’ gemaakt. Of dat deze mensen juist wél iets hadden moeten doen. Van bevoegd gezag, via winkeliers die alcoholica bleven verkopen tot ouders die hun kinderen gewoon thuis hadden kunnen houden. Daarnaast bleek de impact van (mondiale) digitale verbondenheid revolutionair. Crisiscommunicatie was voor het eerst effectloos, meldde burgemeestersadviseur Wouter Jong vanavond.
Aanvankelijk grapte iedereen over deze SweetSixteen-party. Van conducteur in de trein die de reizigers een vrolijk feestje wenste, via de artiesten die dachten mee te liften op de ’trending topic’ en hun optreden bekend maakten, tot de creatieveling van “Waarrrr is dat feestje – Hierrr is dat feestje”. Totdat alle onvoorziene omstandigheden tezamen escaleerden in ernstig wangedrag. De schuld ligt weliswaar bij die schobbejakken, maar wie droegen allemaal het figuurlijke steentje bij?

Ik stel me zo voor dat al die betrokkenen gewoon wegblijven dan wel juist optreden op 21 september 2013. Vaders, hou uw dochters thuis (moeders hun zonen), burgemeester, handhaaf daadkrachtig, winkeliers sluit uw winkel, enzovoorts. Journalisten hebben er een handje van om bij bepaalde gebeurtenissen een jaar later nog eens terug te kijken. Als we dat nou gewoon eens stilzwijgen? Om een “Project X reunion” te voorkomen.

En dan nog één keer een debat. In april of zo. Waar ALLE betrokkenen aanwezig zijn en elke opmerking direct in het juist kader geplaatst kan worden. Dát wordt pas een feestje …

Meer lezen?
Een dag later volgde er een debat in Amsterdam.
De inleiding van mediasocioloog Peter Vasterman
Weblog Steven de Jong (NRC.nl)